Sıcaklıklar aniden düşüyor ve gök patlamışçasına kar yağmaya başlıyor… Üzerinizdeki gömlekle markete gitmek için evden çıkıyorsunuz, markette işinizi bitirip eve gitmek istediğiniz de ise paltolarla bile duramayacağınız bir gökyüzüne bakıyorsunuz… Her geçen mevsim de bu hava olayına alışıyorsunuz…
Yelken Direği bölgesindeki soğuk havanın, yoğun olduğu için aşağıda içten depresyon eğilimi göstermesi sonucu ortaya meydana çıkan alçak basınca, uç girdabı ya da polar vortex deniliyor. Küresel ısınma bu basınç oluşumunun en büyük nedenleri arasında gösteriliyor.
Uç bölgesindeki soğuk havanın, yoğun olduğu için aşağıda doğru çöküntü eğilimi göstermesi sonucu ortaya çıkan hain basınca, kutup girdabı veya polar vortex deniliyor. Küresel ısınma bu basınç oluşumunun en büyük nedenleri arasında gösteriliyor.
Bilim insanları küresel ısınmaya alt olarak gelişen ‘polar vortex’ (Direk girdabı) basıncını tartışıyor. Şimdiye kadar ABD ve Kanada’da görülen hortum, son yağışların ve sosyal medyadaki bazı uzman yorumlarının arkasından gözleri, Karadeniz’e ve Marmara’ya çevirdi. Peki, İstanbul’u etkisi altına bölge son yağışların nedeni ‘polar vortex’i mi?
SON YAĞIŞIN VERİLERİ
AKOM’un birincil verilerine tarafından; İstanbul’da 24 Ocak günü gerçekleşen yağışın gerisinde 30-35 santim aralığında bir kar kalınlığı oluştu. Arnavutköy, Çatalca gibi kentin kuzey bölgelerinde ise bu rakam 80 santime kadar çıktı.
İstanbul’da 15 gün süreyle karın yağdığı 1987 yılının mart ayında, kentte kar yüksekliği 80 santimetre ölçülmüştü.
İstanbul’da 15 gün süreyle karın yağdığı 1987 yılının mart ayında, kentte kar yüksekliği 80 santimetre ölçülmüştü.
Henüz net rakamlar olmasa da bu miktarın, rekor tablosunda ön sıralarda tutunmasına kesin gözüyle bakılıyor. Yani İstanbul tarihi bir günü daha geride bıraktı.
Ama uzmanlara tarafından karın miktarından çok, yağdığı zaman aralığı manâlı. Verilere göre 24 Ocak 2022’deki yağışta yerle buluşan kar, 6 saat içerisinde düştü. Bu saat bazında da ayrı bir rekor anlamına geliyor.
ABD ile Kanada sınırında yer alan Niagara Şelalesi de polar vortex yüzünden ortaya meydana çıkan aşırı soğuğun etkisiyle sık sık donmaya başladı.
ABD ile Kanada sınırında bulunan Niagara Şelalesi de polar vortex yüzünden ortaya meydana çıkan fazla soğuğun etkisiyle sık sık donmaya başladı.
PEKİ SEBEBİ NE?
Türkçe’ye ‘gönder girdabı’ olarak da çevrilen polar vortex bilhassa meteoroloji camiasında tartışılmaya başlandı.
Bazı uzmanlara kadar aniden ve yoğun şekilde bastıran yağışların sebebi, normalde soğuk ve ekstrem bir hava olayı olan, Karadeniz üzerinden gelen polar vortex basıncı. Ve bu basınç her geçen sene etkisini göstermeye devam edecek. Ancak bir kısmına göre ise ‘polar vortex’in son yaşanan yağışla bir ilgisi değil.
Bu görüşü savunanlardan birisi de Meteoroloji Genel Müdürlüğü Tahminler Dairesi Başkanlığı Tahlil ve Tahminler Şube Müdürü Yüksel Yağan.
Hürriyet.com.tr’nin sorularını yanıtlayan Yağan uyarı çeken tespitlerde bulundu. Kuzey kesimlerinden itibaren bir alçak basıncın ve buna yan bir cephe sisteminin İstanbul semalarında etkin olduğunu belirten Yağan “Bu soğuk kaynaklı bir hava kütlesiydi. Bunun polar vortex ile ilgisi yok. Polar vortex sırık dairesi ve kutupların derhal aşağı meydana gelen ‘vortex’lerdir ve bizim enlemlerimize dek inmez” dedi.
Yelken Direği soğukları yüzünden ABD’de de son yıllarda ektsrem hava sıcaklıkları ölçülmeye başlandı. Massachusetts gibi Kuzey Atlas Okyanusu’na kıyısı bulunan bölgelerde bile eksi 26 dereceyi bulan sıcaklıklar ölçüldü.
Kutup soğukları yüzünden ABD’de de son yıllarda ektsrem hava sıcaklıkları ölçülmeye başlandı. Massachusetts gibi Kuzey Atlas Okyanusu’na kıyısı bulunan bölgelerde bile eksi 26 dereceyi bulan sıcaklıklar ölçüldü.
“DENİZ ÜZERİNDEN GELDİĞİ İÇİN…”
Son yaşanan kar yağışını yorumlayan Yağan şunları kaydetti:
“Bu olay, bizim ülkemizi kuzey kesimlerden itibaren etkileyen orta enlem siklonu dediğimiz hain basınç ve buna alt olarak da bir cephe sisteminden kaynaklı yaşandı. Fakat azıcık soğuk kaynaklı olduğu için yer seviyesi ile atmosferin üstteki seviyelerinin sıcaklık farkının artı olmasından ve de deniz üzerinden geldiği için kuvvetli kar yağışlarına niçin oldu. diğer taraftan bu sıcaklık farkından kaynaklı bizim atmosferik aykırılık dediğimiz bir meteorolojik hadise gerçekleşti ve kar yağarken gök gürültüsü duyduk.”
“VORTEXLERİ BİRBİRİNE KARIŞTIRDILAR”
“Polar veya kutupsal vortex ile hiç alakası olmayan bir koşul. Karadeniz üzerinden yurdumuzu etkileyen orta enlem siklonun bir sonucunu yaşadık. Bu orta enlem siklonunda da minik dönüşlü vortexler var. Çok teknik bir konu olduğu için bir takım amatör arkadaşlar bunu polar vortex ile karıştırdı”
Meteoroloji uzmanı Yağan’a kadar; İstanbul’da, Karadeniz üzerinden yurdumuzu etkileyen orta enlem siklonun bir sonucunu yaşadık.
Meteoroloji uzmanı Yağan’a tarafından; İstanbul’da, Karadeniz üzerinden yurdumuzu etkileyen orta enlem siklonun bir sonucunu yaşadık.
“YAĞIŞ GAYET SIRADAN”
“İstanbul’a kar yağışlı bulutların gelmesi karşılayan ufak ölçekli vortex ile polar vortexi birbirine girdirdiler. Aldığımız yağışlar gayet bayaği. Bu yağışları almamamız ekstrem bir durum. İstanbul’da bu sefer birazcık pozitif oldu fakat sadece megakent özelinde düşünmeyelim. Şu belli başlı değin 5 metre kara ulaşmış yerler var. Biz İstanbul’a biraz fazla kar yağınca ekstrem hava olayını sanıyoruz. Denizin üzerinden geldiği için bundan başka sistemin tembel olmasından kaynaklı olarak 5 günlük bir süre zarfından meydana gelecek bir hava olayı ve de fazla alişilagelmiş. Uyarı ederseniz de özellikle de İstanbul’un kuzey tarafına yağdı ve bu kesimler de ormanlıktır. Oranın ormanlık bölge olmasının nedeni de çok yağış almasıdır. Biz azıcık şehirleşme ile doğaya artı karıştık, o yüzden yağış almamamız ekstrem bir durum.”
“UMARIM ÇETİN GEÇER Kİ YAĞIŞ OLUR”
“Bugünkü verilerle gelecek senelerin daha çetin geçip geçmeyeceğinin yorumunu yapamayız. 2-3 ay sonrasını bile tahmin etmek şiddet. Ama umarım fakat çetin geçer. Bizim ekstrem hava olayı dediğimiz şey kuraklık. En fazla buna uyarı etmemiz gerekiyor. Bakın yurdun iç kesimlerinde yeraltı sularının çekilmesi nedeniyle obruklar oluşuyor. Daha da böyle güzel kışlar yaşamaya ihtiyacımız var’’